Zatürre nedir? Zatürre aşısı Covid-19’dan korur mu?

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Zatürre ve buna bağlı hastalıkların dünya çapında yılda yaklaşık 2 milyon erişkinin hayatını kaybetmesine neden olduğunu söyleyen Göğüs Hastalıkları Uzmanı Dr. Esra Sönmez, zatürre ve zatürre aşısı ile ilgili merak edilen soruları yanıtladı.

ZATÜRRE NEDİR?

Zatürre ya da tıbbi ismiyle “pnömoni”; bakteri, virüs ve nadiren parazitlerin neden olduğu akciğer enfeksiyonu olarak tanımlanır. Akciğerde meydana gelen bu enfeksiyon, alveollere, yani içi hava ile dolu küçük akciğer keseciklerine iltihap hücrelerinin birikmesi nedeniyle oluşur. İçleri ihtihabi gereçle dolan alveoller, teneffüs fonksiyonlarını yerine getiremezler. Bu sebeple ağır zatürrelerde hastada teneffüs yetersizliği gelişebilir.

ZATÜRRE NASIL BULAŞIR

Hastalığın sağlıklı şahıslara bulaşması, öksürük, aksırık ya da hasta şahısların konuşması sırasında havaya yayılan damlacıkların direkt solunması yoluyla gerçekleşir. Kalabalık yerler, kapalı alanlar, insanların toplu halde yaşadığı okullar, askeriye ve yurtlar zatürrenin bulaşma mümkünlüğünün fazla olduğu yerlerdir. Halk ortasında üşütmekle zatürre olunduğuna dair yaygın bir inanış vardır; halbuki zatürre yaz aylarında da görülür. Üşütmek, bağışıklık sistemimizi kısa periyodik de olsa zayıf düşürüp bizi enfeksiyonlara açık kıldığı için zatürreye yakalanma ihtimali artar. Lakin enfeksiyon etkenine, yani virüs yahut bakteriye maruz kalınmadan, yalnızca üşütmekle zatürre olunmaz.

RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?

İleri yaş, sigara kullanımı, kronik bir kalp ya da akciğer hastalığının varlığı, unsur bağımlılığı, şuur bozukluğu ve öksürük refleksinin bozulması ile seyreden kimi nörolojik hastalıklar, yabancı cisim aspirasyonu, ziyanlı gazlara maruz kalmak üzere kimi faktörler zatürre için risk faktörleri olarak sıralanabilir.

ZATÜRRENİN BELİRTİLERİ NELERDİR?

Tipik pnömonili hastalarda belirtiler gürültülü başlar. Birinci görülen belirtiler ekseriyetle üşüme, titreme ile ani yükselen ateş, öksürük, iltihaplı balgam ve nefes almakla tetiklenen tipte yan ağrısıdır. Tedavisiz kalırsa zatürrenin süratli seyri hastayı birinci 48-72 saatte teneffüs yetmezliğine sokabilir. Atipik pnömonilerde ise belirtiler daha silik başlar. Ateş, halsizlik, baş ağrısının akabinde kuru öksürük ve/veya açık renkli balgam görülür. Hastalarda hırıltılı teneffüs, nefes darlığı süreç içinde gelişebilir. Halsizlik, kas ağrıları, şiddetli baş ağrısı, bulantı, kusma ve ishal eşlik edebilir.

NASIL TEŞHİS KONUR?

Yukarıda belirtilen şikayetlerle tabibe başvuran hastalarda yapılan fizik muayenede patolojik teneffüs seslerinin duyulması, kanda bakılan enfeksiyon markerlarında yükselme, akciğer grafisinde pnömonik infiltrasyon görünümünün olması ile teşhis konulur. Balgam kültürü, kanda/idrarda serolojik testler, burun ve geniz sürüntü, entübe hastada havayolundan alınan örneğin kültürü ile etken tespit edilmeye ve ilaç direnci belirlenmeye çalışılır.

TEDAVİDE NELER YAPILIR?

Zatürre tedavisi yapılırken hastaya ilişkin risk faktörleri ve zatürrenin yükünü gösteren faktörler göz önüne alınarak hastaneye yatış yahut meskende tedavi kararı alınır. Muhtemel etkene nazaran kültürde üreme beklemeden tedavi başlanır. Bakteriyel zatürrede antibiyotikler, viral zatürrede antiviraller, mantar zatürresinde antifungaller tedavinin temelini oluşturur. Uygun tedavinin gecikmeden başlanması ise hayat kurtarır.

Yatak istirahati, ateş düşürücüler ve ağrı kesiciler, öksürük kesici ilaçlar, teneffüs yetmezliği gelişmiş ise oksijen tedavisi, ateşli süreçte bedenin kaybettiği sıvının yerine konulması, vitaminden varlıklı yüksek kalorili diyet ile tedavi desteklenmelidir.

ZATÜRREDEN KORUNMAK İÇİN NELERE DİKKAT EDİLMELİ?

Damlacık saçılması sonucu teneffüs yoluyla alınan zatürre etkenleri için en kıymetli korunma yolu hasta şahısla yakın teması azaltmak ve maske takmaktır. İstikrarlı, tertipli beslenmek, sigara içmemek, vitamin ve mineralleri nizamlı almak üzere tedbirler hastalığın ortaya çıkmasında hami bir tesire sahiptir. Risk kümesindeki şahısların aşı yaptırması önerilir.

ZATÜRRE AŞISINI KİMLER YAPTIRMALI?

Zatürre aşısını sağlıklı 2-65 yaş ortası şahısların yaptırmasına gerek yok. Fakat risk kümesinde olanlar, yani 2 yaşından küçük çocuklar ve 65 yaşın üzeri yetişkinler, kalp-damar hastalığı yahut kronik akciğer hastalığı bulunanlar, diyabetikler, siroz hastaları, dalağı fonksiyon görmeyen yahut alınmış hastalar, kronik böbrek yetmezliği olanlar, organ nakli olanlar, lenfoma/multipl miyelom hastaları, kanser hastaları, kemoterapi ve/veya radyoterapi görenler, AIDS’li hastalar, huzurevlerinde yaşayanlar zatürre aşısı yaptırmalı.

ZATÜRRE AŞISI COVID-19’DAN KORUR MU?

Hayır, zatürre aşısının Covid-19’a karşı koruyuculuğu yoktur. Covid-19 enfeksiyonu seyrinde gelişen ikincil bakteriyel enfeksiyon etkenlerini belirlemek için yapılmış çalışmalar, etkenlerin hastane kökenli bakteriler olduğunu göstermektedir.

Bu sebeple, toplumdan en sık edinilen zatürre etkeni pnömokoklara karşı olan aşılar, Covid-19 enfeksiyonu seyrinde gelişen bakteriyel enfeksiyonlara karşı müdafaa sağlamamaktadır.

ZATÜRRE AŞISININ YAN TESİRİ VAR MIDIR?

Zatürre aşısı, alerjik tepki riski olan bir aşı olduğu için sıhhat kurumalarında yapılması önerilir. Aşıya bağlı lokal yan tesirler ortasında enjeksiyon yerinde ağrı, enjekte edilen uzuvda şişme, ateş, enjeksiyon yerinde acı, kızarıklık, sıcaklık hissi, şişme ve sertleşme sayılabilir. Aşının etken husus yahut yardımcı unsurlarından rastgele birine karşı alerjisi bilinen bireylere aşı uygulanmaz.