Koronavirüs: Temas-izleme uygulamaları gerçekten işe yaradı mı?

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Getty ImagesUygulama hala birtakım ülkelerde kullanılıyor fakat ne kadar başarılı olduğu belirsiz

Almanya ve İrlanda cep telefonlarına yüklenen koronavirüs temas-izleme uygulamalarının başarılı olduğunu açıklayan ülkeler ortasında.

Fakat bu uygulamaların hakikaten amaçlanan şeyi yaptığını yani insanları virüsü almış olabilecekleri konusunda uyardığını kanıtlayan bilgiler var mı?

Bu soruya “Hayır, şimdi yok” diye cevap verebiliriz ve şahsî bilgilerin korunması derdiyle hazırlanan bu uygulamaların ne kadar işe yaradığını, bu özellikleri yüzünden hiç bilemeyebiliriz.

Geçen ay İngiltere hükümeti daha evvel büyük beklentilerle kullanacağını açıkladığı, geliştirilmesi ve denenmesi için masraf yaptığı merkezi temas-izleme uygulamasından vaz geçtiğini ve Apple-Google uygulamasından uyarlanan merkezi olmayan bir başkasını tercih ettiğini açıkladı.

Bu uygulamanın tercih edilmesi dataları tek merkezde toplayan başka uygulamaya karşı çıkan özel hayatın kapalılığı kampanya kümeleri tarafından memnuniyetle karşılandı. Yeni uygulamada virüslü kişi ile temas kurduğu bireyler ortasındaki eşleştirmeler merkezi bir bilgisayarda değil, kullanıcıların akıllı telefonlarında gerçekleşiyor. Böylelikle şahıslar hakkındaki bilgiler çok daha korunaklı kullanılmış oluyor.

Fakat hükümet bu yeni uygulamanan çabucak temin edilemeyeceğini vurguladı ve Başbakan Boris Johnson parlamentoya dünyada şu anda hiç bir ülkenin işleyen bir temas-izleme uygulamasına sahip olmadığını söyledi.

Fakat ana muhalefet İşçi Partisi önderi Keir Starmer, Almanya başta olmak üzere bir çok ülkenin hali hazırda temas-izleme uygulamalarını kullandığını söyleyerek başbakanın tezlerine itiraz etti.

Getty Imagesİrlanda’daki uygulamayı iki hafta içinde akıllı telefon kullanıcılarının üçte biri indirdi

Almanya’daki durum ne?

Almanya’nın “korona-uyarı” uygulaması Haziran ayından bu yana kullanılıyor. Robert Koch Enstitüsü tarafından yapılan açıklamada, uygulamayı şu ana kadar 16 milyon kişinin indirdiği kaydedildi ve “Bu başarılı başlangıç uygulamaya halk nezdinde büyük ilgi ve kabul olduğuna işaret ediyor” denildi.

Tabi Almanya’nın nüfusunun 83 milyon olduğu düşünülürse, bunun tekrar de sonlu bir sayı olduğunu, ve uygulamanın sahiden tesirli bir biçimde işleyebilmesi için nüfusun yarıdan birden fazla tarafından kullanılması gerektiği konusundaki uzman görüşünü hatırlatmakta yarar var.

Robert Koch Enstitüsü lideri profesör Lothar Wieler “uygulama çalışıyor” dedi ve şimdiye kadar 500 kullanıcının koronavirüs testlerinin olumlu çıktığını ve temasla oldukları insanları bu uygulama yoluyla uyardıklarını söyledi.

Fakat profesör Wieler “Tam olarak kaç kişinin uyarıldığını bilmiyoruz zira uygulamamız dataları merkezi bir sistemde toplamıyor” diye de ekledi.

Dolayısıyla aslında yazılımın, en kıymetli emeli olan, hasta olma ihtimali bulunan herkesi uyarmakta ne kadar faydalı olduğunu ölçmek mümkün görünmüyor.

Ayrıca uygulamanın ne kadar işe yaradığını bilebilmek için, gerçek insanları uyarıp uyarmadığını da bilebilmek gerekiyor. Lakin bunu anlamamızı sağlayabilecek bilgilere de sahip değiliz. Uygulamanın uyardığı insanların birçok negatif çıkıyorsa, yanlış uyarma da kelam konusu olabilir.

Bunları bilebilmek değerli zira daha evvel yapılan denemeler Bluetooth teknolojisinin kimi durumlarda insanların birbirine aralığını ölçmekte sağlam olmadığını ortaya koymuştu.

Robert Koch Enstitüsü tekrar bilgilerin merkezi bir bilgisayarda toplanmaması nedeniyle bu bilgiye de erişilemeyeceğini söylüyor.

Bu durumda Almanya’da hastaların temaslarını klasik yollarla belirlemekle vazifeli kuruluşların bu bilgiyi Enstitü’ye sağlayıp sağlayamayacağını sorduk fakat bunun da karşılığı olumsuz. Hastaların temaslarının mahallî idarelerce izlendiği ve onların da bu bilgiyi paylaşmadığı bildirildi.

Almanya’daki sıhhat yetkilileri bilimsel testler yoluyla orta ve uzun vadede uygulamanın muvaffakiyetinin ölçülebileceğini umuyor lakin bunun tam olarak nasıl yapılabileceği şimdi belirlenebilmiş değil.

Getty Imagesİsviçre, Almanya ve İrlanda’da kullanılan uygulamaların hepsi Apple Google modelini temel alıyor

Uygulama İsviçre’de nasıl sonuçlar veriyor?

İsviçre’de de Almanya’dakine misal bir durum var.

Sağlık Bakanlığı ülkede Apple ve Google modeline dayalı bir sistem olan SwissCovid uygulamasının kullanılmasının bilgilerin merkezi olarak toplanmasını imkansız hale getirdiğini söylüyorlar.

Bir bakanlık sözcüsü BBC’ye “Bu yüzden bilgiler bakımından birebir sınırlamalar bizim için de geçerli ve yanlışlı ikaz verilen ya da uyarılması gerektiği halde uyarılamayan insan sayısını ölçemiz mümkün değil” dedi

İrlanda ‘iyi gidiyor’ diyor

İrlanda Cumhuriyeti’nde ise Nearform şirketi tarafından tasarlanan uygulama kullanılıyor.

Covid’in izini süren uygulama ülkede iki hafta evvel kullanıma girmesine karşın büyük ilgi gördü ve akıllı telefon kullanan her üç şahıstan birinde şu anda uygulama var.

Nearform bunun gibisi bir uygulamayı Kuzey İrlanda için de hazırlıyor. Birleşik Krallık içinde olmasına karşın Kuzey İrlanda özerk idaresi farklı bir sistem kullanmayı tercih etti.

Nearform şirketinin CEO’su Cian Ó Maidín, Birleşik Krallık içinde İngiltere dışındaki bölgelerin ya da kimi büyük Amerikan eyaletlerinin de müşterileri ortasına girebileceğini çıtlattı.

BBC’ye konuşan Cian Ó Maidín uygulamanın tesirli olup olmadığını gösteren dataların bulunmayışından kelam ettiğimizde “Sorunu çözdük biz” diyor.

Daha sonra her şeyin eksiksiz bir yanıtının olmadığını söyleyerek kelamlarını yumuşatan Cian Ó Maidín, yeniden de sistemin işlediğinde ısrarlı.

“Tüm bilgilere sahip değiliz lakin birinci datalar sahiden olumlu” diyor ve daha ayrıntılı bilgi için İrlanda Sıhhat Hizmetleri’ne başvurmamızı söylüyor.

İrlanda Sıhhat Hizmetleri’nin günlerdir peşindeyiz aslında fakat şimdi karşılık alabilmiş değiliz.

İrlanda’da kullanıma sokulan uygulama da aslında Almanya ve İsviçre’de kullanılan modelin bir gibisi. O yüzden daha fazla bilgi sağlaması için bir sebep yok.

Ama şöyle bir farkı not edebiliriz: Uygulamayı indirirken kullanıcılara, temas-izleme sisteminin aktifliğini ölçmeye yarayacak, ancak kimliklerin ibelli etmeyecek bilgilerin toplanmasına müsaade verme seçeneği sunuluyor.

Cian Ó Maidín uygulamanın yanlış ihtar oranı konusundaki belirsizliğin bizi çok kaygılandırmaması gerektiğini söylüyor.

“Mükemmel, yeterlinin düşmanı olmamalı. Sorun şu: Elde bu kadar az data varken, âlâ ihtar ve berbat uyarıyı ayırma talihimiz var mı?”

BBC

• BİLMENİZ GEREKENLER – Koronavirüs nedir?
• TÜRKİYE’DE SON DURUM – Hangi tedbirler alındı?
• KORONAVİRÜS HARİTASI – Salgında son durum ne?
• SON DATALAR NEREDE? – Sıhhat Bakanlığı’nın günlük tablosu
• BELİRTİLER – Koronavirüsten nasıl korunursunuz?
• VÜCUDA TESİRLERİ – İnsan vücudunda ne değişimlere yol açıyor?
• NASIL KORUNURSUNUZ? – Hangi tedbirleri alabilirsiniz?
• COVID-19 VE GERÇEKLER – Koronavirüs hakkında inanmamanız gereken hurafeler