Hayvanlarda Hediyeleşme: Sosyal Bağları Güçlendiren İlginç Davranışlar

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Hayvanlarda Hediyeleşme: İnsanların Ötesinde Bir Davranış

Getty Images Arı kuşu erkeği, dişisine bir böcek sunarak dikkat çekiyor. Hediyeleşmenin yalnızca insanlar için geçerli olduğu düşünülse de, birçok hayvan türünün de eşlerine ve arkadaşlarına bu tür jestler yaptığı gözlemlenmiştir. Eğer aldığınız bir hediyeyi açarken hayal kırıklığına uğradıysanız, en azından dişi bir akrep sineği olmadığınıza şükredebilirsiniz. Çünkü eğer öyle olsaydınız, yılbaşı zamanı hayatınızın aşkından bekleyeceğiniz en değerli hediye, bir tükürük topu olacaktı. Ancak dişi akrep sinekleri, hayal kırıklığına uğramak yerine, taliplerine çiftleşme fırsatı sunarak bu ilginç hediyelerin tadını çıkarırlar.

Erkeklerin kur yapma ve çiftleşme sırasında dişilere sunduğu doyurucu lokmalar, doğada “evlilik hediyesi verme” davranışı olarak bilinir. Bu ilginç davranış, salyangozlar, solucanlar ve kalamarlar gibi birçok farklı türde gözlemlenirken, en yaygın olarak böcekler ve araknidler arasında ortaya çıkmaktadır. Örneğin, altı benekli güvelerin erkekleri, dişilerine spermleriyle birlikte siyanür sunarlar. Bazı örümcek türleri de, potansiyel eşlerine sundukları ipeğe sarılı avlarını daha çekici hale getirmek için kimyasallar ekler; dişi bu hediyeyi reddederse, erkek hediyeyi tekrar sunmadan önce avı daha fazla sarmaya çalışır. Bu süreçte, bazı erkekler düşük kaliteli avları veya yarısı yenmiş lokmaları sararak dişileri kandırmaya çalışırlar. Dişi, düşünceli bir hediye sandığı açarken, erkek onunla çiftleşir ve farkına varmadan kaçar. Bir araştırmaya göre, Pisauridae familyasından bazı örümcek türlerinin sunduğu hediyelerin %70’i sahte olarak değerlendirilmiştir.

Getty Images Pisauridae familyasından örümcekler, potansiyel eşlerini ipekle sarıp sarmaladıkları avlara kimyasal eklemekte ustadır. Toronto Üniversitesi’nde davranışsal ekolojist olan Darryl Gwynne, “Erkeklerin hile yapmaya çalıştığını görüyoruz. Bayat, kurumuş bir cırcır böceği bacağı gibi şeyleri paketleyip sunabilirler,” diyor. Diğer böceklerin de hediyeleri esirgediği durumlar mevcuttur. Gwynne, “İlkbaharda evimin yolunun aşağısında erkek oynak sineklerinin su böceklerini yakaladığı çok ilginç bir olaya tanık oldum. Avı getiriyorlar ve dişiler bunun için yarışıyor çünkü yumurtalarını üretmek için bu besine ihtiyaçları var. Bir keresinde, bir erkeğin söğüt ağacı tüyüyle gelip onu sunmaya çalıştığını gördüm,” diye ekliyor.

Değersiz bir hediye sunmak kısa vadede erkeğe fayda sağlasa da, dişi hediyesini açıp aldatıldığını anladığında onu reddeder. Bu durum, erkeğin onunla yalnızca kısa bir süre çiftleşebileceği anlamına gelir. Dişi böcekler genellikle birkaç adayla çiftleştiğinden, sahtekar erkeğin sperminin yumurtalarını dölleme olasılığı daha düşüktür; bu da uzun vadede kaybedeceği anlamına gelir. Adaçayı cırcır böceği erkeği, çiftleşme sırasında dişisinin arka kanatlarını kemirmesine ve hemolenfini (böcekler için kana eşdeğer sıvı) emmesine izin verir. Bir araştırmaya göre, erkekler bu “aşk ısırığını” bir kez atlattıktan sonra, başka bir eş bulma şansları düşer çünkü romantizmi sürdürmek için enerjileri kalmaz. Diğer yandan, erkek kızıl sırtlı örümcek, çiftleşme sırasında dişinin çenesine doğru geri takla atar ve tamamen tükenene kadar dişinin karnının ucunu çiğnemesine izin verir. Gwynne, bu hareketin erkek örümceğin sonunu getirse de, çiftleşme süresini uzatarak yavru sayısını artırdığını ifade ediyor.

Getty Images Avrasya alakargaları, ömür boyu tek eşle birlikte oldukları için verdikleri hediyeler sadece rüşvet değil, aynı zamanda birer anlamlı jesttir. Çin’in Jiangsu Tarım Bilimleri Akademisi’nden böcek bilimci Chufei Tang ve meslektaşları, 2022 yılında 99 milyon yıllık kehribarda saklanmış bir böcek hediyesini keşfettiler. Antik kehribarın içerisinde, Alavesia cinsinden bir erkek sinek, bacaklarının arasında mukustan yapılmış boş, köpüklü bir balon tutarken bulundu. Tüm bu örnekler, erkeklerin dişileri çiftleşmeye ikna etmek için verdikleri evlilik hediyelerini temsil etmektedir. Çoğu zaman, bu hediyelerin besin değeri, dişinin de yararına olacaktır. Ancak bazen hayvanların yalnızca alıcıyı memnun etmek için hediye verdiği de bilinmektedir.

• Örneğin, yunusların insanlara yılan balığı, ton balığı ve ahtapot gibi yiyecekler hediye ettiği biliniyor.
• İngiltere’deki Cambridge Üniversitesi’nde karşılaştırmalı bilişsellik profesörü Nicola Clayton, “Kargalardan ceviz, zeytin, bira kapağı ve şarap mantarı gibi hediyeler aldım,” diyor. “Vejetaryen olduğum için bana ölmüş hayvan vermedikleri için mutluyum. Bir mücevher parçasını tercih ederim.”

Karga familyasından Avrasya alakargaları da sadece vermenin verdiği mutluluğu yaşamak için eşlerine hediye veriyor gibi görünmektedir. Clayton ve ekibinin yaptığı bir deneyde, erkek alakargalar, eşlerini güve veya solucan yerken izlediler. Eşine sulu bir lokma verme fırsatı verildiğinde, eşine farklı bir yiyecek sunmayı seçti. Başka bir deyişle, erkekler dişilerin hep aynı şeyden ziyade yeni bir şey yemeyi tercih edeceğini anlamışlardı. Clayton, “Alakargalar, eşlerinin ne istediğini biliyor gibiydi ve kendilerinin ne istediğinden bağımsız olarak, doğru türden hediyeyi verebiliyordu,” diyor.

DNA’sının neredeyse %99’unu insanlar ile paylaşan bonobolar arasında da özverili hediye verme davranışı yaygındır. 2013’te yapılan bir araştırma, bonoboların tıpkı insanlar gibi bazen yabancılara görünürde hayır amaçlı hediye verdiğini ortaya koydu. Bonobolar elma ve muz gibi yiyeceklerini, grupları dışındaki diğer bonobolarla paylaşmayı tercih ettiler ve hatta yabancılarla etkileşime girebilmek için kendi yiyeceklerinden vazgeçtiler.

Tüm bu durum, akla hayvanların neden birbirine hediye verdiği sorusunu getiriyor. Davranışın farklı türler arasında defalarca evrimleşmiş olması, hem erkeklerin hem de dişilerin üreme şansını artırdığını düşündürüyor. Bu, böcekler ve araknidler için, eğer hile yapılmıyorsa, kesinlikle doğru görünüyor. Gwynne, “Erkek ona yemek verirken dişi de üreme imkanına erişim sağlıyor,” diyor.

Getty Images İnsanın en yakın akrabalarından bonobolar, bazen kendi grupları dışındaki bonobolara yiyecek veriyor. Kulağa romantik gelmiyor olabilir, fakat farklı hayvanlar için durum tam olarak böyle olmayabilir. Clayton, “Böceklerin dünyasında erkek, dişiyle çiftleşebilmek için hediye verir; ancak alakargalarda ömür boyu eş olurlar, bu yüzden bu bir rüşvet değil, bir hediyedir,” diyor ve ekliyor: “Alakargalar oldukça zeki, uzun ömürlü hayvanlardır ve bildiğiniz gibi, bir ilişki kurmaya kıyasla bunu uzun yıllar boyunca sürdürmek çok daha zordur. Bu yüzden hediyeler bir takdir göstergesidir.” Bu durum, Avrasya alakargaları gibi türler için hediyeleşmenin arkasındaki temel motivasyonun insanlarla benzer olabileceğini düşündürüyor: En yakınımızdakilerle sosyal bağları güçlendirmek.