CHP’nin İdeolojik Dönüşümü ve Geleceği

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

CHP’nin Değişim Tartışmaları ve İdeolojik Çizgisi

Seçim yenilgisinin ardından, değişim tartışmalarıyla karşı karşıya Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), sonbahardaki kurultayın ardından siyasetteki yeni rotasını belirleyecek. Her ne kadar bu tartışmalar yönetici kadrolar ve liderlik üzerinde yoğunlaşsa da, CHP’nin ideolojik çizgisinin yeni dönemde nasıl şekilleneceği de büyük bir merak konusu. Partideki bazı kesimler, bu meselenin öncelikli bir gündem maddesi olmadığını savunurken, diğer kesimler ise CHP’nin ideolojik belirsizliği ile güncel politikası, örgütsel yapısı, iletişim stratejisi ve sonuç olarak seçim performansı arasında büyük bir bağ olduğunu düşünüyor ve bu belirsizliğin netleşmesi gerektiğini ifade ediyor. Peki CHP’nin ideolojik çizgisi geçmişten günümüze nasıl gelişti, partinin başarı ve başarısızlıklarını nasıl etkiledi ve bu doğrultuda gelecekte hangi yönlere kayabilir?

Devleti Kurma Dönemi

CHP’nin tarihi, dönemlere ayrıldığında, partinin ilk on yıllarını “devleti kurma dönemi” olarak tanımlamak mümkündür. Siyaset bilimci Prof. Dr. Ayşe Güneş Ayata, Mustafa Kemal Atatürk tarafından kurulan CHP’nin köklerini Anadolu ve Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’ne dayandırarak, CHP’nin devletten önce kurulduğunu ve ilk döneminde milli bir devlet ile kimlik oluşturmaya çalıştığını vurguluyor. Bu birinci dönemden itibaren CHP için ‘laiklik ve Batılılaşma’ kavramlarının oldukça önemli olduğunu belirtiyor.

BBC Türkçe’ye konuşan CHP Genel Başkan Yardımcısı ve CHP, Sosyal Demokrasi ve Sol kitabının yazarı Yunus Emre, CHP’nin kurulduğu günden bu yana Türkiye’nin yaşadığı değişimlere göre evrim geçirdiğini, ancak Cumhuriyet devriminin getirdiği bazı ilkeleri, kadın-erkek eşitliğinden yurttaşlığa kadar, sürdürdüğünü ifade ediyor.

Muhalefete Geçiş ve Değişim Süreci

CHP için bir sonraki dönem, 1950 yılında tek parti iktidarının sona erdiği yıl olarak tanımlanıyor. Yazar Tanıl Bora, Cereyanlar: Türkiye’de Siyasi İdeolojiler adlı eserinde CHP’nin bu dönemde mecburen ‘devlet partisi’ kalıbından çıkıp halkla bütünleşme ihtiyacı hissettiğini ifade ediyor. Yunus Emre, bu yılların ideolojik açıdan çok önemli olduğunu belirterek, “Bu dönemde CHP kendini siyasi rekabetin koşullarına uyumlu hale getiriyor ve yeni toplumsal kesimlere açılma arayışına giriyor. Demokrat Parti’nin baskıcı uygulamaları karşısında, devleti kuran partinin en önemli misyonu Türkiye’de demokrasinin sahiplenilmesi ve temel hakların garanti altına alınması oluyordu.” diyor.

Prof. Dr. Ayata, Türkiye’nin demokratik çok partili sisteme geçişinde CHP’nin rolünün göz ardı edilmemesi gerektiği görüşünde. Özellikle 1950 seçimlerindeki tavrının önemine dikkat çekiyor: “Herkes Türkiye’nin demokratikleşmesini Demokrat Parti’ye bağlıyor. Ancak DP’nin bu süreçteki önemi yadsınamaz, ama CHP’nin bu durumu hazırlayan altyapıyı oluşturduğunu da unutmamak gerek.”

1960’ların Çizgisinin Mayalandığı 1950’ler

1960’lar, CHP’de ‘ortanın solu’ açılımının yapıldığı yıllar olarak bilinse de, bunun altyapısının 1950’lerde oluştuğu gözlemleniyor. Yunus Emre, CHP’nin ideolojik dönüşümünde 1958’de kurulan Araştırma ve Dokümantasyon Merkezi’nin rolünün büyük olduğunu belirtiyor. Bu merkez, bilim insanlarından ve uzmanlardan yararlanarak Türkiye’nin sorunlarına yönelik gerçekçi ve somut bir program geliştirilmesine katkı sağladı. Emre, DP içinden çıkan Hürriyet Partisi’nin 1958’de CHP’ye katılmasının da önemli bir gelişme olduğunu vurguluyor, bu katılımın CHP’nin ideolojik yapısına ilerici fikirler eklediğini dile getiriyor.

Ortanın Solu ve Değişen Türkiye

1960’lar, Türkiye’de kentleşmenin ve sanayileşmenin hızlandığı bir dönemdi. 1961’de Türkiye İşçi Partisi’nin kurulması, 1965’teyse İnönü’nün CHP’nin ‘ortanın solunda’ olduğunu açıklaması, bu dönemin önemli gelişmeleri arasında yer alıyordu. 1965 seçimlerinde CHP, tarihinin ilk kez yüzde 30’luk oy oranının altına düştüğünde, bu durumu ortanın solu çizgisine bağlayanlar oldu. Genel sekreterliğe getirilen Bülent Ecevit, aynı yıl yayımladığı Ortanın Solu risalesiyle bu çizgiyi daha da netleştirdi. 1970’lerde ise CHP, ‘Toprak işleyenin, su kullananın’ sloganıyla geniş kitlelere ulaşmayı başardı.

1970’lerde Yerleşen Sol Çizgi

1970’ler, CHP için hem ortanın solu çizgisinin oturduğu hem de seçim başarılarının elde edildiği bir dönem olarak tanımlanır. Ecevit ile özdeşleşen bu dönem, 1973 seçimlerinde elde edilen yüzde 33,3’lük oy oranı ve 1977 seçimlerinde ulaşılan yüzde 41,38’lik oy oranıyla hatırlanıyor. Bu süreçte CHP’nin belediyeleri kazanması, sosyal belediyecilik anlayışıyla çeşitli projeleri hayata geçirmesi, partinin toplumsal tabanını güçlendirdi.

12 Eylül Darbesinin Etkisi

12 Eylül 1980 darbesi, ülkede sola büyük bir darbe vurdu. Prof. Dr. Ayata, bu dönemde CHP’nin örgütlerinin dağıldığını, örgüt üyelerinin bir kısmının tutuklandığını ve yıldırıldığını belirtiyor. 1980 sonrasında SHP ve DSP gibi yeni partilerin ortaya çıkmasıyla, CHP’nin ideolojik çizgisi de yeniden şekillendi.

Baykal Dönemi ve İdeolojik Dönüşüm

Deniz Baykal’ın liderliğindeki CHP, 1992’de yeniden güç kazanarak 2000’lerin başında merkez soldaki tek adres haline geldi. Bu dönemde, ideolojik olarak farklı açılımlar denendi; Tony Blair ve Bill Clinton’un ‘3. Yol’ anlayışına kadar çeşitli stratejiler benimsendi. Ancak bu süreç, CHP’yi kent merkezlerinde daha çok orta ve üst sınıfların partisi haline getirdi.

Kılıçdaroğlu Dönemi ve Gelecek Vizyonu

2010 yılında Kemal Kılıçdaroğlu’nun genel başkanlığına gelmesiyle birlikte, CHP’nin sağa kaydığı eleştirileri gündeme geldi. Kılıçdaroğlu, “halkçılık” vurgusunu ön plana çıkarırken, partinin ideolojik pozisyonunun belirli bir tutarlılığa sahip olmadığı kısa süre içinde anlaşıldı. Kılıçdaroğlu’nun liderliğindeki CHP, Altılı Masa projesiyle birlikte merkeze kaydırılmaya çalışıldı, bu da partinin ideolojisizleşmesine yol açtı.

CHP’nin Geleceğinde İdeolojik Çizgi

Peki CHP’nin ideolojik çizgisi gelecekte nasıl şekillenecek? Doç. Dr. Öztan, CHP’nin bir koalisyon haline geldiğini ve sosyal demokrasi hattının zayıfladığını savunuyor. Emre, CHP’nin sosyal demokrasi değerlerini benimseyerek toplumsal tabanını güçlendirmesi gerektiğini ifade ediyor. Yeni cumhurbaşkanlığı sistemi, Türkiye’deki siyasi dinamikleri değiştirdi ve CHP’nin kimlerle ittifak kuracağını belirleyen önemli bir faktör haline geldi.

CHP’nin ideolojik duruşu, partinin iç dinamikleri, toplumsal hareketler ve Türkiye’nin ekonomik, kültürel yapısındaki değişimlerle şekillenecek gibi görünüyor.