Türkiye ve Yunanistan Arasındaki Tarihi Dönüm Noktaları

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

*Bu içerik, BBC Türkçe’de ilk olarak 30 Ağustos 2020 tarihinde yayımlanmıştır.

Savaş, Yunanistan’ın, Birleşik Krallık’ın da teşvikiyle 19 Mayıs 1919’da İzmir’i işgal etmesiyle patlak vermiştir. Türkiye’nin Kurtuluş Savaşı, tam 98 yıl önce, 30 Ağustos 1922’de Yunanistan’ın yaşadığı “Küçük Asya Felaketi” ile sonuçlanmıştır. Bu savaş sonucunda Türkiye Cumhuriyeti kurulmuş ve on binlerce insanın hayatını kaybetmesine neden olan bu çatışma, milyonlarca insanın zorla yerinden edilmesiyle son bulmuştur. Ancak, 12 yıl sonra, hiç beklenmedik bir gelişme yaşanmış ve Yunanistan’ın savaşta yenik düşen lideri Eleftherios Venizelos, 1934 yılında savaşın galibi Mustafa Kemal Atatürk’ü Nobel Barış Ödülü’ne aday göstermiştir.

Türk-Yunan Dostluk ve İşbirliği Anlaşması

Eleftherios Venizelos, 1930 yılında Ankara’da düzenlenen bir davette Mustafa Kemal Atatürk ile “baş başa” görüşmüş ve o dönemin başbakanı İsmet İnönü ile Türk-Yunan Dostluk ve İşbirliği Anlaşması’nı imzalamıştır. Dönemin Yunan gazetelerine göre, Venizelos’un Ankara ziyaretine eşlik eden heyet, Atatürk’ün Yunan Başbakanı ile yaptığı görüşmede mükemmel bir Yunanca konuştuğunu iddia etmiştir.

• Türkiye ve Yunanistan, kendilerine saldıracak herhangi bir ülke ile anlaşma yapmayacak.
• İki ülke arasındaki görüş ayrılıkları öncelikle müzakerelerle çözülecek, sonuç alınamazsa Uluslararası Mahkemelere başvurulacak.
• Bir ülkeye üçüncü bir ülkenin saldırması durumunda, diğer ülke tarafsız kalacak.

Bu anlaşmanın ardından, Başbakan İsmet İnönü, 1931 yılında Balkan Oyunları’nı izlemek üzere Atina’ya resmi bir ziyaret gerçekleştirmiştir. Bu ziyarette, Yunanistan’ın başkenti ana caddeleri Türk ve Yunan bayraklarıyla donatılmış ve Atinalılar Türkiye’den gelen resmi misafirleri sevgi gösterileriyle karşılamıştır. Türk heyeti, Yunanistan Parlamentosu önündeki “Meçhul Asker Anıtı”na çelenk koyma töreninde Yunan askerleriyle birlikte hazır bulunmuştur. Dönemin gazetelerinde manşet olan bu olaylar, yabancı basın tarafından da hayretle karşılanmıştır.

Eleftherios Venizelos, Mustafa Kemal ile yüz yüze tanışmanın mutluluğunu yaşarken, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusunun karakteri, samimiyeti ve gerçekleştirdiği reformlardan son derece etkilenmiştir.

‘Türkiye, uzattığımız dostluk elini büyük bir samimiyetle sıkarak kabul etmiştir’

Venizelos, 1934 yılında dünya basınını şaşırtan bir hamle gerçekleştirerek, Mustafa Kemal Atatürk’ü Nobel Barış Ödülü’ne aday göstermiştir. Bu adım, Yunanistan’ın savaşın yaralarını sarmaya çalıştığı bir dönemde, Türk-Yunan barışının kalıcı olması gerektiğine olan inancının bir yansımasıdır. Venizelos, Atatürk’ü Nobel Komitesi’ne aday gösterirken, yazdığı mektupta Türkiye’de yapılan reformları ve Yunan halkının bu başarıları takdirle karşıladığını ifade etmiştir.

Mektubun son bölümünde ise şu ifadeler yer almıştır: “Küçük Asya Felaketi’nden sonra saygın bir ulus devlet olarak yeniden doğan Türkiye, uzattığımız dostluk elini büyük bir samimiyetle sıkarak kabul etmiştir.” Bu yaklaşım, halkların geçmişteki ciddi anlaşmazlıklarını gidermelerine örnek teşkil edecektir. Halklarımız, yalnız olumlu sonuçlar getiren samimi bir barışın nimetlerinden faydalanacak ve bu barış, gerek ülkelerimizin gerekse de Yakın Doğu’nun (Orta Doğu’nu ima ediyor) barış düzenine hizmet edecektir.” Venizelos, bu barışın sağlanmasında en değerli katkıyı gösteren kişinin Mustafa Kemal Paşa olduğunu vurgulamıştır.

Ancak, 1934’te Nobel Barış Ödülü, Atatürk’e değil, Milletler Cemiyeti önderliğinde organize edilen Dünya Silahsızlanma Konferansı’na katkılarından ötürü, 1929-1931 yılları arasında İngiltere Dışişleri Bakanı olarak görev yapan İskoç kökenli siyasetçi Arthur Henderson’a verilmiştir.

Eleftherios Venizelos Kimdir?

Eleftherios Venizelos, Osmanlı hakimiyetindeki Yunan topraklarını Yunanistan’a katmayı amaçlayan “Megali İdea”nın (Büyük Fikir) mimarıdır ve modern Yunanistan’ın en önemli siyasetçilerinden biri olarak bilinmektedir. Venizelos, Yunanistan’da 1910 ve 1933 yılları arasında toplamda yedi dönem başbakanlık yapmıştır. Başbakanlığı döneminde, 1919 yılında İzmir’i işgal eden Yunan ordusunun Aydın’a kadar yayılmasını istemiştir. Ancak, 1920’de yapılan seçimlerde muhalefetteki Kral I. Konstantin yanlısı partilerin koalisyonu kazanmış ve yeni hükümet, İngiltere ve Fransa’nın uyarılarına rağmen Yunan ordusunu geri çekmek yerine, onu Ankara’ya ilerletme emri vermiştir.

Yenilgiden sonra Yunanistan’da bir askeri darbe gerçekleşmiş ve darbeciler, “vatan hainliği” suçlamasıyla yargılanmıştır. Sürgündeki Venizelos, 1923’te Lozan Antlaşması’nı imzaladıktan sonra yapılan seçimlerde birkaç kez daha başbakanlık koltuğuna oturmuş ve 1930’da Türk-Yunan Dostluk Anlaşması’nı imzalamıştır. Atatürk’ten 17 yaş büyük olan Venizelos, 1936 yılında hayatını kaybetmiştir. Venizelos’un mezarı, doğup büyüdüğü Girit adasında bulunmaktadır.