Uluslararası Köle Ticaretinin Anılması ve Köleliğin Kaldırılması Günü

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), köleliğin ve köle ticaretinin karanlık tarihini anmak amacıyla 23 Ağustos’u “Uluslararası Köle Ticaretinin Anılması ve Köleliğin Kaldırılması Günü” olarak ilan etmiştir. Bu tarih, 1791 yılında, o zamanlar Santo Domingo olarak bilinen ve günümüzde Haiti ve Dominik Cumhuriyeti arasında paylaşılan adada, Afrika kökenli kölelerin Fransız sömürge yönetimine karşı başlattıkları ilk başarılı ayaklanmanın yıldönümünü simgeler.

O gece, özgürlüklerini kazanmak için cesurca ayaklanan köleler, 5 yıl süren bir mücadelenin ardından sadece kendi özgürlüklerini elde etmekle kalmamış, aynı zamanda bağımsız bir devlet kurmayı başarmışlardır. ‘Haiti Devrimi’ olarak bilinen bu süreç, tarihte yeni bir devletin kurulmasıyla sonuçlanan ilk köle ayaklanması olarak kaydedilmiştir. Bu yeni devlet, köleliği resmi olarak ortadan kaldıran ilk siyasi yapı olmuştur.

UNESCO, 1998 yılında bu tarihi anmayı başlatarak, ilk etkinliğini Haiti’de düzenlemiş, ardından 1999 yılında Senegal’in Goree Adası’nda özel etkinlikler gerçekleştirmiştir. Bu gün, köle ticaretinin ve köleliğin insanlık tarihi üzerindeki derin etkilerini hatırlamak ve bu konuda farkındalık yaratmak amacıyla önemli bir platform sunmaktadır.

Köle Ticareti ve Tarihsel Bağlamı

Köle ticareti, Yeni Çağ’da gerçekleştirilen coğrafi keşifler ve ardından gelen sömürgecilik ile birleşerek, okyanus aşırı bir boyut kazandı. Fransız tarihçi Jean-Michel Deveau’nun ifadesiyle kölelik ve köle ticareti, “insanlık tarihinin en büyük trajedilerinden biri” olmuştur. Bu süreç, tarihin en büyük nüfus tehcirine yol açmış ve 25 ila 30 milyon Afrikalı, köle tacirleri tarafından yurtlarından koparılarak Atlantik Okyanusu ve Hint Okyanusu üzerinden başka coğrafyalara sürüklenmiştir.

Transatlantik Köle Ticareti

Özellikle Avrupa, Afrika ve Amerika arasında gerçekleştirilen ve “Üçgen Ticaret” olarak bilinen transatlantik köle ticareti, dünya ekonomisi üzerinde derin etkiler bırakmış; toplumsal, siyasal ve kültürel sonuçlarıyla insanlık tarihinde kalıcı izler bırakmıştır. 16. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar devam eden bu süreçte yaklaşık 17 milyon Afrikalı, köle ticareti nedeniyle özgürlüklerinden mahrum bırakılmıştır. Bu ticareti yöneten Avrupa ülkeleri ve Yeni Dünya’daki Batılı yerleşimciler, köle emeğinden elde ettikleri kazançla büyük servetlere ve güçlere sahip olmuşlardır.

Transatlantik köle ticareti üç aşamada gerçekleşiyordu:

• İlk aşamada, Batı Avrupa’dan Afrika’daki köle limanlarına silah, barut, tekstil ve çeşitli imalat ürünleriyle yüklü gemiler gönderiliyordu.
• Bu gemilerdeki malzemeler, Afrikalı kölelerle takas ediliyordu. Ardından bu köleler Atlantik üzerinden Karayipler ve Amerika sahillerine taşınıyordu.
• Köleler, burada tarım ürünleri karşılığında toprak sahibi yerleşimciler tarafından satılıyordu. Yeni Dünya’dan elde edilen şeker, pamuk, kahve, tütün ve pirinç gibi ürünler ise yeniden Avrupa’ya götürülüyordu.

Böylesi bir ticaret turu ortalama 18 ay sürüyordu. İspanya, Portekiz, Hollanda, İngiltere ve Fransa, bu ticarete hakim olan başlıca Avrupa ülkeleri arasında yer almaktaydı.

Hint Okyanusu’ndaki Köle Ticareti

Köle ticaretinin bir diğer önemli rotası ise Hint Okyanusu’ydu. 17. ve 18. yüzyıllarda Batılıların Hint Okyanusu’na açılmasıyla birlikte, burada bulunan ada ve takımadalar sömürgeleştirilmeye başlandı. Komor ve Şeysel takımadaları, Madagaskar, Mauritius ve Réunion adaları, Afrika, Asya ve Avrupa’dan getirilen köle nüfusları ile şekillendi.

Ekonomik Sömürü ve Irkçılık

Köle ticareti, yalnızca Avrupalı tüccarların ve Yeni Dünya’daki yerleşimcilerin haksız ekonomik kazanç sağlaması ile kalmamış, aynı zamanda insanların özgürlüklerinden mahrum bırakılmasını ve bu durumu meşrulaştıran düşüncelerin ortaya çıkmasına da zemin hazırlamıştır. Siyahları daha aşağı bir seviyede gören, beyazların üstünlüğüne inanan ırkçı ideolojiler bu dönemde yaygınlık kazanmıştır.

Köleliğin Kaldırılması

Köleliği sona erdirmek için ilk yasal düzenlemeler, 19. yüzyılın ilk çeyreğinde İngiltere ve ABD’de yapılmış, 1807 yılında köle ticareti yasaklanmıştır. Diğer Avrupa devletleri de bu durumu takip etmiştir. Osmanlı İmparatorluğu’nda kölelik, Sultan Abdülmecid döneminde 1847’de bir fermanla yasaklanmıştır. Birinci Dünya Savaşı sonrasında ise kölelik, Müslüman bölgelerde Fransa ve Birleşik Krallık gibi devletlerin baskılarıyla yasaklanmaya başlamıştır. Suudi Arabistan, Yemen ile birlikte, Birleşik Krallık’ın etkisiyle köleliği 1962 yılında kaldırmıştır. 1960’larda Suudi Arabistan’daki köle nüfusunun 300.000 civarında olduğu tespit edilmiştir. Bunu 1970 yılında Umman izlemiştir. Moritanya’da köleliğe karşı ilk yasa 1905’te Fransızlar tarafından çıkarılmış, ancak devlet daha sonra 1981 yılında köleliği yasaklayana kadar kölelik karşıtı bir yasayı uygulamaya koymamıştır. Moritanya’da köleliğe karşı herhangi bir yaptırım uygulayan ilk yasa ise 2007 yılında çıkarılmıştır. Günümüzde, çoğunluğu Müslüman olan Çad, Moritanya, Nijer, Mali ve Sudan gibi ülkelerde kölelik hala yaygın bir uygulama olarak devam etmektedir.

1926’da Milletler Cemiyeti, köleliği tüm dünyada yasaklamış, ardından Birleşmiş Milletler de bu hükmü teyit etmiştir.