ECOWAS’ın Nijer’deki Askeri Müdahale Seçenekleri ve Yaptırımlar

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

ECOWAS’ın Nijer’de Olası Askeri Müdahaleleri ve Sonuçları

Getty Images, Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS), Nijer’de geçen ay meydana gelen askeri darbe sonrası cunta yönetimini ikna etme çabalarını sürdürürken, bölgedeki şiddet olaylarının artmasından endişe duyuyor. Demokratik bir seçimle iktidara gelen Nijer Cumhurbaşkanı’nın yeniden göreve dönmesini isteyen ECOWAS, askeri müdahale seçeneğini de masaya yatırıyor. Afrika Birliği ise bu süreçte, darbenin ardından Nijer’in üyeliğini askıya aldı. Bu bağlamda, ECOWAS hakkında neler biliniyor? Nijer’e yönelik yaptırımlar neler? Hangi ülkelerden oluşuyor?

Batı Afrika ülkeleri arasında ekonomik işbirliğini ve bütünlüğü teşvik etmek amacıyla 28 Mayıs 1975’te kurulan ECOWAS, toplamda 15 üye devletten oluşmaktadır. Bu ülkeler şunlardır: Benin, Burkina Faso, Fildişi Sahili, Gambiya, Gana, Gine, Gine-Bissau, Liberya, Mali, Nijer, Nijerya, Sierra Leone, Senegal, Togo ve kurulumundan iki yıl sonra katılan Cape Verde. Kurucu üyelerinden biri olan Moritanya, Aralık 2000’de organizasyondan ayrıldığını açıklamış olsa da, Ağustos 2017’de yeni bir yedek üyelik anlaşması imzalamıştır. ECOWAS genel sekreterliğinin merkezi, Nijerya’nın başkenti Abuja’dadır. 200 milyonu aşan nüfusuyla Nijerya, bölge nüfusunun neredeyse yarısını barındırmaktadır ve aynı zamanda bu organizasyonun finansmanında en büyük katkıyı sağlayan ülkedir.

ECOWAS’ın en büyük üyesi olan Nijerya’nın Cumhurbaşkanı Bola Tinubu, aynı zamanda organizasyona başkanlık etmektedir. 2007 yılında siyasi anlamda güçlü bir komisyona dönüşen ECOWAS’ın yönetim yapısı, bir başkan, bir başkan yardımcısı ve 13 delegeden oluşmaktadır. Bu yapı, organizasyonun projeleri ve programları üzerinde de etkili olmaktadır. Üye ülkeler arasındaki anlaşmazlıkların barışçıl yollarla çözülmesi, komşu ülkeler arasında aktif işbirliği sağlanması ve ekonomik gelişmenin temel şartı olarak barışçıl bir ortamın teşvik edilmesi, ECOWAS’ın bazı temel ilkelerindendir.

Bu çerçevede, ECOWAS “insan haklarının ve hukukun üstünlüğünün ciddi şekilde ihlal edildiği”, aynı zamanda “demokratik bir seçimle iktidara gelen hükümetin devrilmesi veya devrilmeye teşebbüs edilmesi” durumlarında askeri müdahale mekanizmalarını devreye sokma yetkisine sahiptir.

Daha Önce Hangi Ülkelere Müdahalede Bulundu?

ECOWAS’ın ilk askeri müdahalesi 1990 yılında, iç savaşın yaşandığı Liberya’ya yönelik olmuştur. O dönemlerde ECOWAS İzleme Grubu (ECOMOG) olarak bilinen oluşum, bu müdahalesinde 12 bin asker göndererek eşine az rastlanır bir bölgesel gücü devreye sokmuştur. Nijerya’nın liderliğindeki ECOMOG, 1998 yılında da Sierra Leone’deki iç savaşa müdahale ederek askeri cuntayı ve isyancı müttefiklerini başkent Freetown’dan çıkarmıştır. Bu müdahale sonucunda, daha önce cuntanın devirdiği Cumhurbaşkanı Ahmad Tejan Kabbah yeniden göreve getirilmiştir.

Getty Images, ECOWAS ülkelerinin genelkurmay başkanları, demokrasinin yeniden inşası için bir ‘ihtiyat kuvveti’ oluşturma ve olası bir müdahaleyi başlatmak için bir tarih belirleme hazırlığı içindedir. Daha önceki müdahalelerde, Gine-Bissau, Fildişi Sahili ve Mali gibi ülkelere de askeri müdahale gerçekleştirilmiştir. ECOWAS’ın en son askeri müdahalesi ise 2017 yılında Gambiya’ya olmuştur. Dönemin Gambiya Cumhurbaşkanı Yahya Jammeh’in sürgüne gönderilmesi için komşu ülke Senegal’den 7 bin asker gönderilmiştir. Yönetim, Jammeh’i seçimlerde yenilgiye uğratan Adama Barrow’a devredilmiştir.

Önceki tüm müdahalelerde, üye ülkeler operasyon düzenleyecek askeri güçlere destek olarak kendi askerlerini göndermiştir. Bu defa, ECOWAS’a başkanlık eden Nijerya’ya böyle bir destek sağlanması değerlendirilmektedir. Nijerya ordusunun ECOWAS gücü içindeki büyüklüğü, Nijer’e olası bir askeri müdahalenin, Nijer ve Nijerya arasında bir “savaş” ihtimalini beraberinde getirebileceğini göstermektedir. Güvenlik uzmanları, Nijerya’nın Batı Afrika’da barışın korunmasına yönelik çabalarının, ülkenin bölgede güvenlik ve istikrar sağlama hedefine olan bağlılığını ortaya koyduğunu ifade etmektedir.

Nijer’e Yönelik Yaptırımlar

General Abdourahmane Tchiani liderliğindeki bir askeri grup, Nijer’in seçilmiş Cumhurbaşkanı Mohamed Bazoum’u 26 Temmuz’da gözaltına alarak hükümeti devirdiklerini ilan etmiştir. Bu durum, bölgesel bir siyasi krizi tetiklemiştir. Nijer’de cunta yönetimine karşı bir ihtiyat kuvvetinin acilen oluşturulması ve harekete geçirilmesi çağrısında bulunan ECOWAS liderleri, organizasyonun barış ve demokrasi protokolünün ihlal edildiği uyarısında bulunmuşlardır. ECOWAS, hızla Nijer’e yönelik yaptırımları uygulamaya koymuş, Cumhurbaşkanı Bazoum’un yeniden görevine getirilmesini talep etmiş, aksi takdirde askeri müdahale tehdidinde bulunmuştur.

ECOWAS ve Batı Afrika Ülkeleri Ekonomik ve Parasal Birliği (UEMOA) Nijer’e yönelik ekonomik ve finansal ablukayı devreye sokmuştur. Sınırlar kapatılarak gıda dahil bazı temel malların Nijer’e girmesi engellenmiştir. Nijerya ise, Nijer’e verdiği elektriği kesmiştir; zira Nijer, elektriğinin yüzde 70’ini Nijerya’dan sağlamakta idi. Bu durum, başkent Niamey ve birçok büyük şehri karanlığa gömerek, işyerleri ve haneler üzerinde olumsuz etki yaratmıştır.

Getty Images, Fildişi Sahili Cumhurbaşkanı Alassane Ouattara’nın, Nijer darbesini değerlendirmek amacıyla ECOWAS Başkanı Omar Touray ile bir araya geldiğini göstermektedir. Ouattara, Nijer’deki askeri darbenin “kabul edilemez olduğunu” belirterek, “Cumhurbaşkanı Bazoum’u rehin tutuyorlar. Bunu bir terör eylemi olarak değerlendiriyorum. Bu duruma daha fazla izin veremeyiz. Harekete geçmemiz gerekiyor.” şeklinde konuşmuştur. Ouattara, ülkesinin askeri müdahale olması durumunda 850 ila 1.100 askerle bölgesel güçlere katkıda bulunmaya hazır olduğunu duyurmuştur.

Gana’da 17-18 Ağustos tarihlerinde bir araya gelen bölgedeki genelkurmay başkanları, diplomatik kanallar üzerinden bir süreç devam ederken, Nijer’e olası bir askeri müdahale için tarih belirledikleri sinyalini vermişlerdir. ECOWAS içinde tepkiye neden olan bir diğer konu ise, üç üye ülke olan Mali, Burkina Faso ve Gine’nin de halihazırda askeri yönetim altında bulunmasıdır. Bu ülkelerdeki darbeler nedeniyle, bu ülkeler blok içerisinde siyaseten aktif olamazken, bölgede dördüncü bir ülkede darbenin başarılı olması halinde, bunun Batı Afrika demokrasisi üzerinde yıkıcı etkileri olabileceği düşünülmektedir. Öte yandan, ECOWAS, devrilen cumhurbaşkanını yeniden göreve getirmek için güç kullanma yönünde harekete geçerse, Nijerya’nın liderlik ettiği 15 üyelik blok, 1990’dan bu yana 7. kez bir üye ülkeye asker göndermiş olacaktır.