Adil Öncelik Modeli: Küresel Aşı Dağıtımında Etik Yaklaşım

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Adil Öncelik Modeli: Küresel Aşı Dağıtımında Yeni Bir Yaklaşım

Geçtiğimiz hafta Science dergisinde yayımlanan bir raporda, 19 halk sağlığı uzmanı, pandemi döneminde aşıların adil dağıtımını sağlamak için “Adil Öncelik Modeli” adlı etik bir çerçeve önerdi. Bu model, aşıların dağıtımında dikkate alınması gereken temel ilkeleri belirliyor:

• İnsanlara fayda sağlamak ve zararları minimumda tutmak;
• Yoksul ve düşük yaşam beklentisine sahip ülkeleri önceliklendirerek adalet sağlamak;
• Tüm bireylerin eşit muamele görmesini sağlamak, ayrımcılıktan kaçınmak.

Pennsylvania Üniversitesi’ne bağlı Perelman Tıp Fakültesi’nde Tıbbi Etik ve Sağlık Politikaları Başkanı olan Ezekiel J. Emanuel, bu modelin geliştirilmesine öncülük etti. Scientific American, Emanuel ile modelin detayları ve uygulanabilirliği üzerine bir röportaj gerçekleştirdi. İşte Adil Öncelik Modeli’nin kapsamı:

Adil Öncelik Modeli’nin Aşamaları

Adil Öncelik Modeli, üç aşamadan oluşmaktadır:

• Birinci Aşama: Erken ölümleri azaltmaya yönelik stratejiler geliştirmek. Bu aşamada, pandemi nedeniyle kaybedilen yaşam yıllarını, küresel yaşam beklenti süresi ile karşılaştırarak hesaplanan bir sağlık ölçütü olan Standart Beklenen Yaşam Süresi (SEYLL) kullanılması önerilmektedir.
• İkinci Aşama: Covid-19’un ekonomik ve sosyal etkilerini değerlendirmek ve bu etkileri en aza indirmek için yeni ölçütler geliştirmektir.
• Üçüncü Aşama: Yüksek virüs bulaşma oranına sahip ülkelere öncelik vermek, aynı zamanda tüm ülkelerin aşı erişimini sağlamak amacıyla yeterli dozda aşı almasını sağlamak.

Emanuel, “Mutlak aşı milliyetçiliğine sahip olmamak için güçlü etik nedenler var. Birçok hükümet, aşıların adil ve eşit dağıtılmasını savunuyor. Aşı üreticileri de küresel dağıtımın önemini kabul ediyor ve COVAX gibi adil dağıtım girişimlerine destek veriyorlar” şeklinde ifade etti.

Ancak, Trump yönetiminin WHO ile iş birliği yapmamayı tercih etmesi, COVAX çabasına katılmama kararı alması, ABD’nin başka ülkeler tarafından geliştirilen aşıya erişimini kısıtlayabilir. Bu durum, aşı üreticilerinin adil dağıtım konusundaki tutumlarını sorgulamayı da beraberinde getiriyor. Emanuel, bazı üreticilerin en yüksek teklifi verene satma eğiliminde olduğunu belirtirken, COVAX’a dahil olanların aşıyı dünya çapında dağıtma konusundaki sorumluluklarını anlayacaklarına inandığını da vurguladı.

Dağıtım Önerileri ve Eleştiriler

Emanuel, Dünya Sağlık Örgütü’nün aşı dağıtım önerilerini eleştirerek, şu noktalara dikkat çekti:

• WHO, aşının tüm ülkelere nüfuslarına göre dağıtılmasını öneriyor; her ülkenin nüfusunun %3’üne, ardından %20’sine aşı verilmesi gerektiğini belirtiyor. Ancak bu yaklaşım, acil sağlık ihtiyacı olan bölgelerin göz ardı edilmesine neden olabilir.
• Dağıtımda öncelik verilmesi gereken gruplar; sağlık çalışanları ve 65 yaş üstü bireyler olarak tanımlanıyor. Ancak, sağlık çalışanlarının risk seviyeleri, özellikle gelişmiş ülkelerde uygun koruyucu ekipman kullanımına bağlı olarak değişkenlik göstermektedir.

Emanuel, yaklaşımın daha çok zengin ve iyi gelişmiş ülkelere odaklandığını, bu ülkelerin kişi başına daha fazla sağlık çalışanına ve yaşlı bireye sahip olduğunu belirtti.

Etik Temeller ve Sonuç

Scientific American editörünün Adil Öncelik Modeli’nin etik temellerinin nasıl belirlendiğine dair sorusuna Emanuel şu yanıtı verdi: “Bu değerler bizim seçtiğimiz değerler değil. Sokrates’e kadar uzanan evrensel etik ilkeleridir. Dünyanın hemen her yerinde karşımıza çıkarlar ve genellikle örtüşürler. İnsanlara fayda sağlamak ve zararları sınırlamak, ahlaki bir zorunluluk olarak kabul edilir.”

Kaynak: Herkese Bilim Teknoloji, Batuhan Sarıcan