Türkiye’de koronavirüs teşhisi nasıl konuluyor, tedavi nasıl yapılıyor?

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Getty Images

Türkiye’de 11 Mayıs prestijiyle 140 bine yakın şahsa koronavirüs teşhisi konuldu. Teşhis hususlardan yaklaşık 3 bin 800’den fazlası ömrünü yitirirken, gördüğü tedavi sonucunda güzelleşenlerin sayısı da 95 binin üzerinde.

Bugüne kadar yapılan toplam test sayısı da 1 milyon 400 bini aştı.

Türkiye’de koronavirüs teşhis ve tedavi süreci, Sıhhat Bakanlığı’nın belirlediği algoritma ve rehberde yer alan adımlara nazaran yapılıyor.

Bakanlığın web sitesinde Covid-19 Erişkin Tedavi Algoritması’nın en son 12 Nisan’da; Covid-19 Rehberi’nin de en son 14 Nisan’da güncellendiği görülüyor.

Yetkililer, Türkiye’yi öbür ülkelerden ayıran en değerli ögelerin başında test sayısının fazlalığı ve test sonuçlarının çıkmasını beklemeden klinik bulgular üzerinden tedavi sürecinin çabucak başlatılması olduğunu söylüyor.

TEŞHİS NASIL KONULUYOR?

Sağlık Bakanlığı’nın açıkladığı rehbere nazaran, Covid-19 teşhis ve tedavi süreci semptom gösteren şahısların hastaneye başvurmasıyla başlıyor.

Ayakta tedavi için hastaneye başvuranlara birinci etapta bir dizi soru sorulması öngörülüyor.

Hastaya ateşi, öksürüğü ve nefes almakta zorlanma ya da teneffüs külfeti olup olmadığı soruluyor. Bu sorulardan rastgele birisinin ya da tamamının karşılığının “Evet” olması halinde, maske takılarak farklı bir kısma alınıyor.

Soruların cevabının “Hayır” olması halinde ise başvuran bireye son 14 gün içerisinde yurt dışına gidip gitmediği, tıpkı konutta yaşadığı bireylerden birinin gidip gitmediği yahut Covid-19 tanısı konan biriyle temas kurup kurmadığı sorusu yöneltiliyor.

Bu basamakta da sorulardan rastgele birisinin karşılığının “Evet” olması durumunda, maske takılarak başka bir kısma yönlendiriliyor. Soruların olumsuz yanıtlanması halinde ise ilgili kısma sevk ediliyor.

Başvuran kişinin anamnezinin yapılması, yani hastaya sorular yönelterek kendisi hakkında bilgi toplanması ve hikayesinin öğrenilmesi sürecinin akabinde ise “olası vaka” olarak tanımlanıyor.

Rehberde, şikayetler dört kümeye ayrılıyor ve bu kümelerden rastgele birinde tanımlanan şikayetlerin tamamının var olması halinde kişi “olası vaka” olarak tanımlanıyor.

• Öksürük ve teneffüs kahrı, klinik tablonun öbür bir hastalık ile açıklanması ve 14 gün içerisinde kişinin kendisi ya da bir yakınının yurt dışında bulunması.
• Öksürük ve teneffüs badiresi ve 14 gün içerisinde bir olay ile yakın temas edilmesi.
• Öksürük ve teneffüs kahrı, hastanede yatış gerekliliği ve klinik tablonun öbür bir hastalıkla açıklanamaması.
• Ani başlangıçlı ateş ile birlikte öksürük yahut nefes darlığının olması ve burun akıntısının olmaması.

Olası olgu olarak tanımlanan şahıslar ise daha sonra fiziki muayeneye alınıyorlar.

BBC

GENEL MUAYENEDE NELERE BAKILIYOR?

Rehberde, bu etapta başvuran kişi üzerinde kimi tetkikler yapılması öngörülüyor.

Tedavi süreciyle ilgili BBC Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Bilim Kurulu üyesi Doç. Dr. Sema Turan, ilk etapta genel muayene yapılarak, hastanın durumunun değerlendirildiğini söyledi.

Turan, “Hasta Covid-19 teşhisli ya da Covid-19 kuşkulu olarak acile geldiğinde evvel bir genel muayene yapılıp hastanın durumu kıymetlendirilir. Klinik semptomlarına eşlik eden bir tomografi ya da laboratuvar bulgusunun olması önemli” dedi.

Rehbere nazaran, müracaat sırasında şikayeti olan hastayla ilgili birinci etapta altı göstergeye bakılıyor:

1. Hastanın patolojik seviyede zihin bulanıklığı (konfüzyon) olup olmadığı,
2. Nabzın dakikada 125’in üzerinde olmasıyla kalp çarpıntısı tespit edilip edilmediği
3. Solunum ıstırabı bulunup bulunmadığı,
4. Hızlı teneffüs, yani “takipne” göstergesinin dakikada 22’nin üzerine çıkıp çıkmadığı,
5. Hipotansiyon olup olmadığı,
6. Kandaki oksijen doygunluğunun yüzde 93’ün altına inip inmediği.

Bu göstergelerden rastgele birinin tespit edilmesi halinde hastanın “belirlenen servise yatışı” gerçekleştiriliyor.

Rehberde, ağır bakım ünitesine yatış kriterlerinin mevcut olması halinde, hastanın bu kısma yatırılması gerektiği belirtiliyor.

Söz konusu altı göstergenin mevcut olmaması halinde ise ek kriter olarak hastanın kardiyovasküler hastalık, kanser ve kronik akciğer hastalığı üzere evvelce var olan bir rahatsızlığının olup olmadığına bakılıyor.

Ayrıca hastanın 50 yaşından büyük olup olmadığı da göz önüne alınan bir öbür kriter.

Önceden var olan kronik bir hastalığının bulunması ya da 50 yaşından büyük olması halinde ise tekrar “belirlenen servise yatışı” gerçekleştiriliyor.

Sağlık Bakanlığı’nın rehberinde, servise yatırılmasına karar verilen bireylerin tan kam sayımı, demir, kan pıhtısı üzere pahalara bakıldığı ek tetkikleri yapılıyor ve PA Akciğer Grafisi yahut bilgisayarlı tomografisi çekiliyor.

Bu şartların bulunmadığı şahıslardan de misal formda ek kan analizleri ile PA Akciğer Grafisi yahut bilgisayarlı tomografi isteniyor.

TEKTİK SONUÇLARINA NAZARAN NELER YAPILIYOR?

Sağlık Bakanlığı’nın rehberinde, yapılan test ve tetkiklerin sonuçlarına nazaran, şikayet sahibi şahıslar üç kategori altında bedellendiriliyor:

1. Komplike olmamış hastalar: Ateş ve teneffüs meşakkati olmayan ve tetkiklerde aralık kıymeti aşmayanlar, altta yatan kronik hastalığı bulunmayanlar, 50 yaş altındakiler, kan testlerinde berbat ölçüt bulunmayan ve sinema ya da tomografisi olağan gelenler. Bu şahıslara PCR testi yapılarak, “ampirik tedavisine” başlanması ve meskene ya da ilgili izolasyon alanına gönderilmesi öngörülüyor.
2. Zatürre bulgusu olan hastalar: Ateş ve teneffüs kahrı üzere şikayetleri olan, kan testlerinin belirli kıymet aralıklarında bulunan ve görüntülemede zatürre bulgusuna rastlanılan hastalar. Bu bireylere de PCR testi yapılarak, “ampirik tedavisine” başlanması ve konuta ya da ilgili izolasyon alanına gönderilmesi öngörülüyor.
3. Ağır Zatürre bulgusu olan hastalar: Şikayetlerin yanı sıra tetkikleri muhakkak aralıklarda olan ve akciğer grafisi ile tomografisinde yaygın zatürre saptanan bireyler. Bu hastalardan da PCR testi için numune alınıp, ağır bakıma yatırılıp yatırılmamasına karar verilmesi ve izolasyona alınması öngörülüyor.
4. Yoğun Bakım Muhtaçlığı Olanlar: Teneffüs kasveti yaşadığı, oksijen gereksinimi artış gösteren, hipotansiyonu olan ve akut rahatsızlığı bulunan şahıslar. Bu kriterlere sahip hastaların da ağır bakım sorumlusunun onay vermesiyle birlikte ağır bakıma yatırılması öngörülüyor.

Reuters

AMPİRİK TEDAVİ NEDİR?

Ampirik tedavi, kabaca bir hastalığın nedeni, tesiri ve seyri hakkında kesin bilgilere sahip olunmadan hastaya hastalığını tedavisinde tesirli olduğu düşünülen ilaçların verilmesi olarak tanımlanıyor.

Türkiye’de de Covid-19 salgını devrinde hastaneye başvuran şahıslara şikayetleri, medikal geçmişleri, kan kıymetleri, tetkik sonuçları ve görüntülemede elde edilen bulgulara nazaran, PCR test sonucu beklenmeden ampirik tedavi başlatılıyor.

Sağlık Bakanlığı’nın rehberinde, birinci etapta hidroksiklorokin sülfat tedavisine başlanması gerektiği belirtiliyor.

Hidroksiklorokin, sıtmaya karşı kullanılan en eski ve en yaygın ilaçlardan biri olan klorokine çok benziyor. İltihaplı romatizma ve deri veremi (lupus) üzere otoimmun hastalıkların tedavisinde de kullanılan bu ilaç, antiviral özelliğinden ötürü son yıllarda daha fazla ilgi çekmeye başladı.

Sağlık Bakanlığı’nın rehberinde, ağır zatürre yahut hidroksiklorokin tedavisine karşın klinik bulguları berbatlaşan hastalarda Favipiravir ilacıyla tedavinin başlatılması gerektiği vurgulanıyor.

Favipiravir de Japonya’da geliştirilen ve antiviral özellikleri olan bir ilaç. Başta Çin olmak üzere, kimi ülkelerde koronavirüs tedavisinde kullanılıyor.

TÜRKİYE TEDAVİDE FARKLI BİR YAKLAŞIMA SAHİP. Hiçbir ülke pozitif, şüpheli tüm vakalarda Hidroksiklorokin ilacını erken dönemde kullanmadı. Biz bu ilaçtan daha vaka görülmeden 1 milyon kutu alıp depoladık. Çin’den getirilen Favipiravir’ini de bizdeki yaklaşımla kullanan ülke yok. pic.twitter.com/AlCO3hrQ0T

— Dr. Fahrettin Koca (@drfahrettinkoca) April 15, 2020

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, Nisan ortasında yaptığı açıklamada, Türkiye’nin Covid-19’un tedavisi konusunda dünyadaki öteki ülkelere nazaran farklı bir yaklaşım içerisinde olduğunu söyledi.

Fahrettin Koca, Türkiye’nin öbür ülkelerden farklı olarak hidroksiklorokin ilacını hem müspet hem de kuşkulu olan hadiselere uyguladığını ve bu türlü bir yaklaşım içerisinde olan öteki bir ülke bulunmadığını belirtti.

Koca, “Bunu da bizde görülmediği periyottan evvel bunun tedarikini sağlayan ve bu periyotta vatandaşına fiyatsız veren ve bu kadar da yaygın kullanan ikinci bir ülke yok. Şu an dünya bu ilacın peşinde lakin biz 1 milyon kutuya yakın ilacı baştan stokladık” dedi.

Bakan Koca, tıpkı formda Çin’den getirtilen Favipiravir ilacının da emsal bir yaklaşımla ve ağır formda kullanıldığını ve bu ilaçların fiyatsız olarak sunulduğunu da kelamlarına ekledi.

BBC

SOLUNUM PROBLEMİ YAŞAYAN HASTALAR İÇİN NELER YAPILIYOR?

Doç. Dr. Sema Turan, ilaç tedavisiyle birlikte nazal oksijen tedavisine başlandığı ve oksijen doygunluğu bedellerinin yüzde 93’ün üzerine çıkması halinde ise bu tedaviye devam edildiğini aktardı.

Hastaya dört saat yüz üstü, dört saat de sırt üstü yatmasının önerildiğini belirten Turan, “Sonrasında hasta olağan nazal oksijenle rötarlı strasyonu tutturamaz, teneffüs kasveti artarsa yüksek akımlı oksijen tedavisine geçiyoruz. Burada biraz ısınmış ve nemlenmiş havayı burundan yumuşak bir silikon kanül vasıtasıyla hastaya uygulamaya başlıyoruz. Hastalar çoğunlukla bu süreçte, bu tedaviden, yüksek akımlı oksijen tedavisinden yarar görüyor” dedi.

Solunum kahırlarının devam etmesi halinde hastanın noninvazif ventilasyona bağlanıyor lakin durumun daha da berbatlaşması halinde ise entübe edilerek, invazif ventilasyona geçiriliyor.

Tedavi sırasında hastanın ateşi ile başka klinik bulguları takip ediliyor ve nizamlı test ile tetkikler yapılıyor.

Turan, Türkiye’nin teşhis ve tedaviye erken başladığını belirterek, “Hastaları klinik semptomlarının varlığına nazaran tedaviye aldık. PCR negatif olsa da klinik semptomları olup tomografisi olumlu olan hadiseleri tedaviye aldık. Kurallar uygunsa hastanede tedavi ettik. İkinci olarak Çin ve Japonya’dan gelen antiviral ilacımız Favipiravir’i erken devirde hastalara vermeye başladık. Düzgün bir antiviral olduğunu ve erken periyotta verilirse yararlı olduğu sonucunu aldık” diye konuştu.

Getty Images

PCR TEST SONUÇLARINA NAZARAN TEDAVİ NASIL ŞEKİLLENİYOR?

Sağlık Bakanlığı rehberi ve Koca’nın açıklamaları, Türkiye’de Covid-19’a karşı ilaç tedavisinin klinik bulgular saptanması halinde test sonucu beklenmeden başladığını gösteriyor.

Yapılan birinci değerlendirmelerin akabinde kuşkulu hadise olarak hastaya yatırılmasına karar verilen hastaların test sonucunun olumlu çıkması halinde, tedaviye birebir halde devam ediliyor.

Test sonucunun negatif çıkması durumunda ise 24 saat sonra tekrar PCR testi yapılıyor ve bunun sonucuna nazaran tedavi belirleniyor. Rehberde, ikinci testin müspet çıkması durumunda başlatılan ilaç tedavisi sürdürülmesi, negatif çıkması halinde ise alternatif teşhislerin kıymetlendirilmesi gerektiği vurgulanıyor.

Yapılan birinci değerlendirmenin akabinde konutta izole altına alınan lakin Covid-19 tedavisine başlanan hastalarda da bu sefer hastalık bulgularının seyri tekrar bedellendiriliyor.

Hem test sonucu negatif olan hem de bulguları düzelen hastalar için alternatif teşhisler değerlendirilmeye başlanıyor. Test sonucu negatif çıkıp, durumu berbatlaşan hastalara ise ikinci bir test yapılıyor.

Test sonucu müspet çıkan lakin bulguları düzelen hastaların tedavisi tamamlanıyor ve 14 gün boyunca meskende izole edilmeleri söyleniyor.

Pozitif çıkan ve bulguları düzelmeyen hastaların ise hastaneye yatırılıp yatırılmamasına karar verilmesi ismine tekrar bir dizi tetkik ve kıymetlendirme için hastaneye çağrılması öngörülüyor. Yapılan değerlendirmeler sonucunda bu şahısların hastaneye yatırılıp yatırılmamasına karar veriliyor.

Doç. Dr. Turan, hazırlanan rehberin öbür ülkelerden gelen bilgi ve bilgilerin Türkiye’ye has bilgi ve datalarla harmanlanarak hazırlandığını aktardı.

Rehberde çok sık revizyonlar yapıldığını vurgulayan Turan, “Her ilacın her hastadaki tesirlerini ve muhtemel yan tesirlerini değerlendirip onun üzerinden bir kadro planlamalar yaptık. İlacın kendisi, doz ayarlaması bunların hepsi sıhhat kuruluşlarına gönderilen güncellemede yer aldı. Rehberdeki bu revizyonlar doktor arkadaşlarımız tarafından ülke genelinde çok sıkı takip edildi ve bu durum tedavide istenen cevabı ülke genelinde almamızı olumlu etkiledi” diye konuştu.

Grafik-Tasarım: Alice Grenie