10 maddede koronavirüs, bilinenler ve henüz bilinmeyenler

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Çin’de, alışılmadık ölçüde şiddetli zatürre hadiselerine neden olan gizemli koronavirüse ait birinci raporlarının ortaya çıkmasından bu yana yalnızca üç ay geçti. Bilim insanları ve halk sıhhati uzmanları, bugün salgın hakkında daha fazla bilgiye sahip, fakat hala yanıtsız birçok soru var.

Reuters’tan Christine Soares ve Mike Dolan, koronavirüs salgını hakkında araştırmacılar, hekimler, siyasetçiler ve ekonomistler tarafından cevaplanmaya çalışan en değerli soruları ve karşılıklarını derledi:

1 – Virüs ne kadar bulaşıcı?

Dünya Sıhhat Örgütü bilgilerine (WHO) nazaran virüs, küçük damlacıkların burun yahut ağızdan hapşırma yahut öksürme yoluyla çıkması ile bireyden bireye yayılır. Virüs birçok yüzeyde birkaç güne kadar hayat sürebilir, bu nedenle direkt solumaya ek olarak, virüsün bulaştığı bir yüzeye ve akabinde kendi burnunuza, ağzınıza yahut gözlerinize dokunarak da enfekte olabilirsiniz. Enfekte bir kişinin dışkısındaki virüs parçacıklarının hastalığı temas yoluyla iletebileceğine dair kimi deliller vardır, lakin bu doğrulanmamıştır.

2 – Şu ana dek kaç bireye bulaştı ve kaçı belirtileri göstermiyor?

28 Mart prestijiyle dünya genelinde bildirilen hadise sayısı 662.751’dır ve bunların 141.917’den fazlası düzgünleşmiş, 30.751’den fazlası ölmüştür. Birtakım araştırmacılar, enfekte olan bireylerin %80’inin hafif belirtiler yahut hiç belirti göstermediklerini ve hatta hasta olduklarını bile bilemeyebileceklerini öngörüyor. Bu durum, milyonlarca insanın virüse yakalanmış olabileceklerini göstermektedir. Lakin, daha isabetli sayılar için daha fazla çalışmaya ve çok daha fazla test yapmaya gereksinim var.

3 – Gençlerin virüsten ölme mümkünlüğü nedir?

Gençler daha dirençli olsalar da, virüs alımı sonrası bünyeleri, hastaneye yatmalarını gerektirecek kadar önemli rahatsızlıklar geliştirebilir. Gençlerin ne kadar inançta oldukları sorusu ise hala karşılıksız.

Dünya Sıhhat Örgütü datalarına nazaran astım, yüksek tansiyon, diyabet ve kalp hastalığı üzere hastalıklara sahip yaşlı bireyler, başkalarına oranla daha yüksek bir risk altında. ABD’li bir sıhhat vazifelisi ise erkeklerde her yaş kümesindeki mevt oranlarının bayanlardan iki kat fazla olduğunu söylüyor. Sıhhat yetkilileri, bağışıklık sistemi zayıf insanların yanı sıra, daima hastalıklara sahip herkesin risk altında olduğu konusunda ihtarlarda bulunuyor.

4 – İyileşenler yine virüs kapabilir mi?

Bu da yanıtı şimdi bilinmeyen kilit sorulardan bir tanesi, çünkü düzgünleşmiş hastalar içerisinde, sayıca çok az olsa da tekrar enfeksiyon kapanlar mevcut. Fakat birden fazla bilim insanı, daha evvel virüsü kapmış lakin düzgünleşmiş hastalarda, hastalığın nüksetme mümkünlüğünün daha düşük olduğuna inanıyor. Bir hasta burun ve boğazındaki virüsü yenmiş olabilir fakat virüsün, bedenin bir diğer noktasında hayat sürmesi de muhtemeldir.

Bazı akademik laboratuvarlar ve tıp şirketleri, virüse maruz kalan insanların bağışıklık geliştirip geliştirmediğini anlamak için kan testleri yapmak istiyorlar. Serolojik testler, salgının tam kapsamı ve seyri hakkında daha uygun bir fotoğraf sunacaktır.

5 – Tedavisi var mı, aşısı bulundu mu?

Hayır. Şimdiye dek yeni tip koronavirüse (Covid 19) mahsus rastgele bir aşı yahut antiviral ilaç geliştirilemedi. Şimdilik, teneffüs yardımı üzere semptomları hafifletmeye odaklanan tedaviler uygulanmakta. Kimi tıp şirketleri çeşitli testler üretti, fakat uzmanlar bir aşının geliştirilmesi ve test edilmesinin bir yıl yahut daha fazla sürebileceğini söylüyor.

Bazı bilim insanları, birinci ortaya çıktığı günden bu yana virüste küçük mutasyonlar tespit etti. Lakin son çalışmalar, virüsün nispeten stabil olduğunu göstermekte, bu da bulunan aşıların gelecekte de kullanılabilir olabileceklerini işaret etmekte.

6 – Virüs sıcak yerlerde daha mı yavaş yayılıyor?

Bazı uzmanlar, havaların ısınmasıyla birlikte virüs yayılımının doğal olarak yavaşlayacağını umuyordu. Fakat Avrupa Hastalık Denetim Merkezi 25 Mart’ta bunun mümkün olmadığını; virüsün sıcak ve nemli iklimler de dahil olmak üzere her vakit yayılabileceğini duyurdu.

7 – Salgın ne kadar sürecek?

Bu hususta da belirsizlik hakim ve karşılık elbet, insanların izolasyon kurallarına ne kadar uyacağından, tesirli ilaç ve aşıların ne vakit bulunacağına kadar çeşitli değişik faktörlere bağlı olacaktır.

Başkan Donald Trump, durma noktasına gelen ABD iktisadını, 12 Nisan Pazar günü Paskalya Bayramı ile birlikte yine başlatmayı planladıklarını söyledi. Lakin, durumun aceleye getirildiği ve bunun daha fazla vefata yol açabileceği konusunda sert tenkitlere gaye oldu.

Koronavirüs salgınının merkez üssü olan Çin’in Hubei eyaletinde, iki aylık duraksamadan sonra hayat bu hafta olağana dönmeye başladı. Bu türlü bir olağana dönüşün öbür bir salgını teşvik edip etmediği vakit içinde görülecektir.

8 – Virüse ne kadar maruz kaldığımız kıymetli bir faktör müdür?

Virüsler bedene girer, hücrelere bulaşırlar ve akabinde kelam konusu hücreleri milyonlarca virüs üretmek için adeta bir fabrika olarak kullanırlar. Bu sebeple de bedene giren birinci virüs ölçüsünün sistemde üreyecek kesin virüs ölçüsü üzerinde çok az tesiri vardır. Lakin daha fazla virüse maruz kalmanın, virüsün bedende tutunma mümkünlüğü üzerinde bir tesiri vardır.

9 – İktisat ne vakit olağana dönecek?

Uluslararası Para Fonu (IMF) salgının, 2008 mali krizinin tetiklediği krizden daha şiddetli bir global sakinliğe neden olacağını öngörüyor. Bu sakinliğin şiddeti, ne kadar süreceği ve toparlanmanın ne kadar vakit alacağı ise farklı bir tartışma konusu. Ekonomistler, bunun büyük ölçüde ferdî izolasyon önlemleri, resmi sokağa çıkma ve seyahat önlemlerinin ne kadar sürdüğüne bağlı olacağını söz ediyor.

10 – Hükümetlerin sağladığı acil yardım fonları işe yarıyor mu?

Birçok ülkenin merkez bankaları, finansal piyasaların işlerliğini garanti altına almak için çeşitli önlemler aldı. Örneğin ABD hükümeti 2 trilyon dolarlık bir teşvik paketi açıkladı. Önlemler, krizden etkilenen bireylere nakit sağlamak ve KOBİ’lere ek finansman sağlamak istikametinde geliştirilecektir. Lakin, hakim olan belirsizlik, bu önlemlerin ne kadar sürdürülebilir olduğu konusunda kuşkular biriktirmektedir.